Dieta ubogopurynowa w hiperurykemii (dnie moczanowej)

Cele leczenia

Celem leczenia dietetycznego jest trwałe obniżenie stężenia kwasu moczowego do wartości ok. 5,5 mg%. Przy stężeniu kwasu moczowego w zakresie 8,5-9 mg% nie występują ostre objawy dny i wystarczające jest stosowanie odpowiedniej diety. Przy stężeniu powyżej 9 mg% lub przy równoczesnym występowaniu powikłań (ataki bólowe dny, kamienie w nerkach) należy dodatkowo stosować odpowiednie leki.

Puryny

Związki purynowe zawarte w produktach żywnościowych ulegają w organizmie rozkładowi do kwasu moczowego. Dlatego przy skłonności do hyperurykemii (nadmiaru kwasu moczowego we krwi) należy ograniczyć dowóz substratów do produkcji kwasu moczowego do ok. 500 mg na dobę. Aby nie przekroczyć tej liczby należy spożywać najwyżej raz na dzień 100 g mięsa, ryb lub wędlin. Podroby zawierają duże ilości związków purynowych i dlatego są one bezwzględnie przeciwwskazane. Także spożycie niektórych produktów roślinnych bogatych w puryny powinno być ograniczone. Dotyczy to: roślin strączkowych, kapusty, brukselki.
W tabeli przedstawiono zawartość puryn i równoważnej ilości wytwarzanego kwasu moczowego w niektórych produktach spożywczych.

* przeciętnie

przelicznik: 1 mg związków purynowych odpowiada 2,4 mg równoważnikowi kwasu moczowego

Źródło: M.-L. Gotz, U. Rabast "Diättherapie", Thieme Verlag

Mleko i inne produkty mleczne jako odpowiednik białka

Zazwyczaj produkty z dużą zawartością białka zawierają także duże ilości związków purynowych, w związku z tym należy spożywać produkty wysokobiałkowe z dużą ostrożnością. Mleko i produkty mleczne oraz jaja nie zawierają puryn lub zawierają je w małych ilościach. Dlatego są one szczególnie polecane jako źródła białka ponieważ czyste białko przyspiesza eliminację kwasu moczowego przez nerki.

Alkohol

Ograniczenie spożycia alkoholu
Często ataki dny są spowodowane nadmierną konsumpcją napojów alkoholowych. Alkohol wpływa na przemianę kwasu moczowego na wielu szlakach metabolicznych. W jednym z nich dochodzi do tworzenia kwasu mlekowego, który zakwaszając krew (kwasica mleczanowa) powoduje zmniejszenie rozpuszczalności kwasu mlekowego i jego krystalizację. Z kolei na innej drodze powoduje zahamowanie wydzielania kwasu moczowego przez nerki i stymuluje poprzez nasilenie rozkładu tzw. nukleotydów adeninowych w wątrobie, endogenną (substraty pochodzące z własnych komórek) produkcję kwasu moczowego. Należy również wziąć pod uwagę zawartość puryn w piwie. Pół litra piwa zawiera ok. 170 mg równoważnika kwasu moczowego. W związku z powyższym alkohol zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia ataku bólowego. Kojarzenie spożycia alkoholu i produktów tłustych jest szczególnie niewskazane.

Tłuszcze

Duże spożycie potraw tłustych powoduje powstawanie tzw. związków ketonowych, które hamują wydalanie kwasu moczowego przez nerki. W codziennym jadłospisie powinno się znaleźć najwyżej 70 g tłuszczu. Jest to ok. 30% ogólnego dowozu substancji energetycznych.
Rodzaj spożywanych tłuszczów nie odgrywa zasadniczej roli. Jednakże zdrowy jadłospis powinien zawierać zmniejszone ilości tłuszczów zwierzęcych na korzyść tłuszczów roślinnych.

Głodówka

Całkowite głodzenie ("dieta zerowa") powoduje zwiększoną utratę substancji budujących nasz organizm. Podczas rozkładu tłuszczu pochodzącego z naszych komórek również dochodzi do tworzenia ketonów, które hamują wydalanie kwasu moczowego przez nerki. W związku z tym stosując diety odchudzające należy je tak dostosować aby utrata masy ciała była powolna, a dzięki temu synteza ciał ketonowych będzie minimalna. Zaleca się długoterminowe stosowanie odpowiedniej diety ze zmniejszonym dowozem tłuszczów.

Podsumowanie

5 reguł prawidłowego żywienia

1. Dieta obniżająca stężenie kwasu moczowego (<500 mg równoważnika kwasu moczowego na dobę)

• Najwyżej jednorazowo w ciągu doby 100 g mięsa, ryb lub wędliny (początkowo wydaje się być sensowne, aby ważyć poszczególne porcje i nie lekceważyć ich wielkości !),
• Unikać podrobów,
• Unikać roślinnych produktów spożywczych z dużą zawartością puryn (rośliny strączkowe, kapusta, brukselka, soczewica, groch, fasola biała i in.)

2. Wskazane spożywanie mleka i przetworów mlecznych
3. Ograniczyć spożycie alkoholu (najwyżej 1 kieliszek na dzień)
4. Normalizacja wagi ciała
5. Dostateczne spożycie płynów (1,5-2 litry dziennie)

oprac. lek. med. Jerzy Zduleczny
W oprac. niniejszej publikacji wykorzystano materiały z zaleceniami Niemieckiego Instytutu ds. Informacji Dietetycznej